گام های علمی برای تغییر الگوی کشت/ استان سمنان کم آب تر از همیشه

به گزارش اگری پرس به نقل از خبرنگار مهر، با توجه به خشکسالی های ۱۶ سال اخیر در استان سمنان ضرورت تغییر الگوی کشت امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد و در این بین تحقیقات علمی و روش های نوین شاه کلید رسیدن به توسعه روش های کشت محسوب می شوند، روش هایی که امروزه در استان سمنان همچنان نهادینه نشده اما تلاش همه مسئولان در راستای کسب اقبال عمومی بسیار ستودنی است.

از طرف دیگر اتخاذ سیاست های علمی و پژوهشی مبنی بر ادغام مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی سبب شد تا مرکز آموزش دانشگاهی کشاورزی با مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان ادغام و مجموعه جدید موسوم به مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی پدید آید که این مهم می تواند تاثیر بسزایی در ارائه متدهای علمی تغییر الگوی کشت داشته باشد.

ضرورت جدا شدن از روش های کشت سنتی

تعامل بین بهره بردارن بخش کشاورزی و پژوهشگران این عرصه قطعا می تواند اتفاقات مثبتی را برای کشاورزی استان رقم بزند اما به نظر می رسد جدا شدن از روش های کشت سنتی و محصولاتی پر آب مانند صیفی جات همچنان با وجود بحران آب برای کشاورزان امری دشوار است.

مسئولان استان سمنان می کوشند با برنامه ریزی منسجم و به کارگیری اقدامات کوتاه مدت شامل لایروبی چاه و سفره های زیر زمینی، اقدامات میان مدت مانند اصلاح کشت و آبیاری با روش های نوین و احداث بندها برای کنترل سیلاب ها و در نهایت اقدامات بلند مدت شامل طرح های انتقال آب به استان اثرات سو بحران آب را کاهش دهند.

برای بررسی روش های نوین تحقیقات در زمینه اصلاح الگوی کشت با دکتر احمد دزیانی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان در شاهرود به گفتگو نشستیم.

*به طور کلی فعالیت مرکز تحقیقات شاهرود شامل چه مواردی می شود؟

مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان در سال۴۹ به عنوان ایستگاه تحقیقات باغی با توجه به ظرفیت شرق استان در امر زراعت و باغداری در شاهرود تاسیس و در سال ۶۷ به عنوان مرکز تحقیقات کشاورزی با زیر مجموعه هایی مانند گیاه پزشکی، اصلاح و تهیه نهال و بذر که بعدا به مرکز علوم زراعی و باغی تغییر نام داد، تحقیقات خاک، آب و فنی و مهندسی فعالیت خود را با جدیت دنبال کرد و ثبت و گواهی بذر و نهال تولیدی در استان را به نمایندگی از موسسه گواهی کشور در دستور کار قرار داد.

جمع آوری کلسکیون محصولات باغی، درختان عمده مانند زردآلو، انگور، سیب، بادام، شلیل امروز یکی از مهم ترین اقدامات این مرکز محسوب می شود که تاکنون توانسته ۱۰۸ رقم انگور که ۱۲ رقم آن سازگار با اقلیم استان است را در کنار ۱۶۰ رقم زردالو برای سازگاری شامل ارقام جهانگیری و نوری دیررس و تهیه یک هزار و ۵۰۰هیبرید جدید را که امکان مقام سازی آنها بوده، را انجام دهد تا بتوانیم شاهد به دست آوردن محصولاتی مقاوم به سرما و با کیفیت عرضه در بازار باشیم.

این مرکز دارای چهار ایستگاه شامل ایستگاه گرمسار، تحقیقات کشاورزی دامغان، میامی و بسطام است که دست یابی به ارقام مقاوم به اقلیم استان و ترویج آن به صورت علمی در این اماکن انجام می شود. در این مرکز تحقیقاتی ترویج درختان، یکصد هزار نهال هسته دار و دانه دار در کنار ۱۰۰ هزار نهال پسته و ۷۵۰ژنتیک گردو از گونه های پیوندی همچنین اراضی زارعی مانند گندم، جو، سوربن و آفتابگردان مورد تحقیق، ترویج و تولید قرار می گیرد علاوه بر آن این مرکز تحقیقاتی ساخت حشره کش های بیولوژیک را در کنار صدها تحقیقات علمی خود دارد.

*نمود تحقیقات شما در مزارع کشاورزی به چه شکل نمایان می شود؟

یکی از اهداف مرکز تحقیقات کشاورزی که با ادغام این مجموعه با دانشگاه علوم کشاورزی به مرکز تحقیقات و اموزش کشاورزی تغییر نام داده این است که نتیجه تحقیقات را از اشل و باکس تحقیقاتی به مزارع منتقل کرده تا در کنار بهره برداری کشاورزان، خودمان نیز نتیجه عملی تحقیقات کشاورزی را بسنجیم چرا که این دسته از پژوهش ها زمان بر هستند و بررسی نتایج انها بسیار اهمیت دارد در این باره مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان در سال ۹۴ حدود ۶۰ کارگاه آموزشی ویژه بهره برداران برگزار کرده تا این قشر از نتایج تحقیقات علمی بهره مند شوند

اما این امر مستلزم تعامل سازمان های مردم نهاد مانند شرکت کشت و صنعت و یا خانه کشاورز و اداراتی مانند جهاد کشاورزی است که خوشبختانه این همکاری در استان و شهرستان شاهرود بسیار عالی است همچنین تعامل مرکز تحقیقات با بخش خصوصی، جامعه علمی و شرکت های کشت و صنعت باعث شده تا در سال گذشته ۳۲ قرارداد پژوهشی بین این مرکز و بخش خصوصی منعقد شود.

*برای فرهنگ سازی کشت های جدید و ترویج روش های نوین بین کشاورزان چه اقداماتی انجام داده اید؟

خوشبختانه تعامل مرکز تحقیقات کشاورزی با معاونت های ذی ربط در مجموعه جهاد کشاورزی استان سمنان باعث شده تا بتوانیم در مقوله ترویج و فرهنگ سازی اقدامات خوبی را انجام دهیم که ورود یافته های تحقیقاتی به سطح کشت در سال های اخیر ازجمله اقدامات است که طی پنج سال اخیر جدی تر به آن پرداخته شده است.

یکی از نمونه های این ترویج انتقال یافته های تحقیقاتی در میامی بود که باعث شد سطح عملکرد شگفت انگیر ۱۰۰ تن ذرت علوفه ای در هر هکتار با استفاده از ۵۰ درصد آب مورد نیاز صورت بپذیرد.

*به نظر شما تغییر الگوی کشت در استان سمنان چه ضرورتی دارد؟

تغییر الگوی کشت در سراسر استان سمنان از مناطق تحت کشت محصولات جالیزی، پنبه و غلات گرمسار تا میامی امروز یک ضرورت است. ما امروز آب را باید با مزیت نسبی بسنجیم و محصولات را به نوعی کشت کنیم که تفاوتی در کیفیت و ارزش آنها در بازار وجود نداشته باشد و از نظر کمی و کیفی با برخورداری از مصرف آب کمتر محصولی مناسب را برداشت کنیم برای این امر سه راهکار توسط مرکز تحقیقات ارائه شده است که توسعه باغات و گلخانه ها با روش های نوین آبیاری و مزیت نسبی بر روی درختان میوه مانند پسته از جمله این اقدامات است.

امروز برای استان سمنان هفت اقلیم را شناسایی کرده ایم که هر اقلیم کشت مناسب خود را می طلبد همچنین در زمین هایی که تحمل بالایی نسبت به کم آبی دارند اقدامات تحقیقاتی انجام شده است از جمله آنها کشت انگور با ارزیابی مزیت نسبی پیرامون مقوله آب در فرایند تولید پیوندهای این گیاه انجام شده است امروزه کشت سنتی و ارقام مختص به شهرستان شاهرود سرخ فخری است که این محصول معایبی نیز دارد که ما سعی کرده ایم ارقام مناسب با بهره برداری بالا را جایگزین کنیم.

دومین راه کار تغییر الگوی کشت پرورش گیاهان دارویی به خصوص در مناطق کاشت دیم استان مانند کالپوش است چرا که در این مناطق کشت های یک ساله دیم خاک را فرسوده اند و نیازمند کاشت گیاهان چند ساله مانند ارقام دارویی یا گل محمدی هستیم.

راهکار سوم تغییر الگوی کشت توسعه کشت هایدرو پرزیک یا گل خانه های هایتک در سیستم آبی بسته هستند که تمام آب مورد نیاز در یک فرایند چرخیده و خارج نمی شود.

*برای تغییر الگوی کشت متقاعد کردن کشاورزان یک اصل مهم است در این خصوص چه برنامه ای داشته اید؟

تغییر الگوی کشت باید انجام شود و این فرایند امروز تمام شده نیست و هر روز به یافته های علمی این زمینه افزوده می شود و متدهای جدید مورد پایش قرار می گیرد از جمله توصیه های انجام شده در این زمینه افزایش راندمان در واحد سطح به جای افزایش سطح کشت است امروزه شاهد روند محسوسی در استان هستیم که اراضی کم کم به باغ بدل می شود که البته این امر باید حساب شده باشد.

از سوی دیگر در دنیا هر تصمیمی که گرفته شود تکیه بر یافته های پژوهشی است لذا در شرایط کنونی نگاه دانش محور به کشاورزی اهمیت دارد و باید در بین کشاورزان نهادینه شود.

در گذشته تصور برا ین بود که تحقیقات امری فانتزی و غیر ضروری است اما تحقیق انجام شده در دانشگاه ها بر روی ارزش افزوده تحقیقات بخش کشاورزی بر حسب بازگشت سرمایه یک به بیست و پنج ارزیابی می شود که این یعنی به ارزای هر یک میلیون تومان هزینه در تحقیقات کشاورزی ۲۵ میلیون تومان بازگشت سرمایه وجود دارد همچنین مقام معظم رهبری اعلام کرده اند که در برنامه ششم توسعه قریب به چهار درصد تولید ناخالص ملی می بایست صرف پژوهش شود.

هر چند امروز اعتبارات بخش تحقیقات مناسب نیست اما امیدواریم با در نظر گرفتن اعتبار استانی برای مرکز تحقیقات، اقبال بیشتری در این زمینه مشاهده کنیم.

*درباره آب مجازی و سیستم کشت داخلی توضیح دهید.

ارزش افزوده و مزیت نسبی آب دو مقوله ای هستند که در بدنه وزارت جهاد کشاورزی بسیار مورد تاکید هستند حتی از این دو مهم به عنوان پایه های اصلاح الگوی کشت می توان نام برد.

آب مجازی به معنای آن است که به ارزای تولید هر یک هندوانه اگر مقداری آب مصرف شود تا بتوانیم آن را صادر کنیم، همان میزان آب اگر در بطری صادر شود ارزش ده ها برابری دارد همچنین برای تولید یک کیلو گرم صیفی جات ۲۰۰لیتر آب نیاز است که با این آب می توان مزیت نسبی شامل زعفران و پسته کشت کرد و به جای کاشت هندوانه آن را با ارزش افزوده ای بسیار نازل وارد کرد.

البته در سیاست های دولت حذف کشت محصولات استراتژیک مانند گندم قرار ندارد چرا که معتقدیم قوت غالب مردم از این راه تامین می شود اما بعضا واردات یک محصول از خارج ارزان تر از تولید آن در داخل در می آید اینکه به جای کاشت محصولی پرآب که درنهایت صادر هم می شود، ارقامی کم آب کشت و محصول پرآب را با قیمیت نازل تر و ارزش افزوده کمتر وارد کرد که این امر جز در محصولات استراتژیک مورد تایید مرکز تحقیقات نیز قرار دارد.

*نظر شما درباره کشاورزی و  انتقال آب به استان سمنان چیست؟

انتقال آب فرآیندی فنی و پیچیده است قطعا انتقال آب و کشت با آن مقرون به صرفه نیست و از سوی دیگر این آب دارای املاحی است که تنها در مناطقی می توان از آن استفاده کرد که میانگین بارشی معادل ۳۵۰ میلیمیتری دارد چرا که املاح مضر آب شرب باید توسط بارندگی شسته شود و در خاک نماند اما در استان سمنان که میانگین بارش زیر ۱۲۰ میلیمتر است به این امر موجب تخریب خاک می شود.

*عملکر شما در حوزه تولید بیولوژیک چه تاثیری بر تولیدات کشاورزی و بحران آب دارد؟

کشاورزان استان سمنان هنوز با توجه ارزش افزوده بالای بخش تحقیقات، اقبالی در سرمایه گذاری در این بخش ندارند چرا که عوامل بیولوژیک با تاخیر عمل کرده اما آفات را ریشه کن می کند حال آنکه کشاورزان به دنبال سموم شیمیایی هستند که در لحظه جواب دهد و به این دلیل کارهای تحقیقاتی انجام شده در بخش ترویج با مشکلاتی روبرو است هرچند پرسنل ۱۰۲ نفره مرکز تحقیقات که ۳۰ محقق برجسته در زمره آنها هستند اقدامات آموزش و ترویجی بسیاری برای بهره برداران بخش کشاورزی انجام داده اند.