“بحران مدیریت و خشکسالی” مراتع کشور را تهدید میکند

به گزارش خبرنگار اگری پرس، جنگلها و مراتع یکی از مهمترین و با ارزش ترین منابع طبیعی تجدید پذیر، و جزو نعمتهای خدادادی هر کشور محسوب می شوند.که به سبب اثرات مستقیم و غیر مستقیم خود نقش اساسی را در امر توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع ایفا می نمایند. نظر به اهمیتی که مراتع کشوربرای مواردی از قبیل حفظ خاک و آب و بالا آوردن سطح ذخایر آبهای زیر زمینی ، تولید اکسیژن، تامین بخشی از غذای دام و… دارند و با توجه به وسعت ۹۰ میلیون هکتاری این منابع می طلبد بیش از آنچه تا بحال به آن توجه شده مورد حفاظت و مراقبت قرار گیرند. 

براساس یک مقایسه عددی بین سال‌های ۱۳۴۴ (توسط سازمان فائو) و ۱۳۸۵ (توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع) وسعت مراتع کم تراکم و فقیر از ۴۰ میلیون هکتار به ۵۶ میلیون هکتار افزایش یافته که نشان‌دهنده بهره‌برداری غیراصولی و نامنطبق با ظرفیت مراتع بوده که در این راه علاوه بر آنکه اقدامات اصلاحی و ترمیمی شایسته‌ای در این گونه مراتع به اجرا در نیامده، هجوم دام، به ویژه دام‌های سبک به صورت نامتعارف، آسیب‌هایی جدی به این  دسته از مراتع وارد آورده است.

در طول این دورهدر مواردی و به علت تشخیص ضعف مراتع اقدام به ترمیم از طریق بذرپاشی هوایی، بوته‌کاری و تراس ‌بندی شده است.

شایان ذکر است کهمراتع کشور علاوه بر مشکلات ناشی از عوامل نامساعد طبیعی نظیر تغییر اقلیم جهانی و خشکسالی با دو معضل اساسی دیگر نیز به شرح زیر روبه رو است؛

۱-مراتع کشور توان تعلیف حدود ۲۶ میلیون رأس دام سبک را برای یک سال دارند در صورتی که عملاً ورود دام به این عرصه‌ها تا ۳ برابر ظرفیت واقعی است.

نتیجه چنین تهاجمی انهدام عرصه‌های مرتعی بوده که متأسفانه مدیریتی قوی و با امکانات کافی برای ایجاد فرصت بازسازی آنها وجود ندارد و به طور مداوم شاهد تحلیل رفتن آنها هستیم.

طبق بررسی سازمانFAO ، ارزش یک هکتار مرتع در یک دوره یک ساله، معادل ۲۳۲ دلار است که ۵۷ دلار آن مربوط به ارزش علوفه برداشت شده و ۱۷۵ دلار دیگر به ارزش‌های زیست محیطی، حفظ آب و خاک، کنترل‌های بیولوژیکی آفات به دلیل اکوسیستم جانوری و گیاهی، دفع ضایعات محیطی و موارد مشابه دیگر است.

چنین بررسی اماری نشان می‌دهد که حفظ مراتع تا سه برابر بیش از علوفه تولیدی ارزش دارد. امری که شوربختانه در کشور ما به هیچ وجه مورد عنایت قرار نمی‌گیرد. مثال بارزآن تبدیل اراضی مرتعی به گندمزارهای دیم به صورت شخم زدن در جهت شیب زمین بوده که موجب فرسایش شدید آبی در فصول بارندگی و از بین رفتن خاک‌های زراعی چند هزار ساله گردیده است.

۲-مشکل دیگر هجوم بعضی افراد به ویژه در فصل بهار برای برداشت گیاهان دارویی و یا خوراکی مراتع است که به نوعی، گیاهان را بطور کامل ریشه کن کرده و امکان تولید بذر برای رشد گیاه در سال بعد را از بین می‌برند.

مراتع ایران به دلیل قرار داشتن در ناحیه‌ای منحصر بفرد بین مناطق مدیترانه‌ای و شرق آسیا بالغ بر ۸۰۰۰ گونه گیاهی را در خود جای داده است که از نظر جمعیت فلور گیاهی یکی از مناطق مورد توجه کارشناسان می‌باشد. متأسفانه آنچه مشاهده می‌شود به جای هدایت و نظارت در تولید نمونه‌های گوناگون گیاهان دارویی به طریق علمی و صنعتی، به دلیل برداشت غارت‌گرانه که اساساً جهت کسب درآمد موقت برای افراد می‌باشد، مدیریتی در این امور دخالت نمی‌کند. شاهد بر این مدعا حضور انباشت گونه گیاهان دارویی خوراکی در بازارهای تره‌بار شهرهای مجاور مراتع دامنه کوه‌ها می‌باشد که نشان از ریشه‌کن کردن این گیاهان دارد.

یکی از مهم ترین ویژگی‌های مراتع هدایت و نگهداری آب نزولات آسمانی به صورت کند و تدریجی است، که با هر گونه اقدام در جهت تخریب آنها، این روند بر هم خورده و دچار مشکل می‌شود.

بنابراین پیشنهاد میشود سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در جایگاه مسئول  مستقیم نظارت بر چگونگی حفظ مراتع کشور و با در نظر گرفتن وضعیت بحرانی آب، اقداماتی فعال‌تر و حتی سختیگرانه‌تر در محدوده وظایف سازمانی خود در پیش گیرد.

همچنین در صورت تصمیم به استفاده و بکارگیری همین قوانین و امکانات موجود، سازمان جنگل‌ها و مراتع قادر است تا از طریق بذرپاشی، نهالکاری و در صورت نیاز، قرق مراتع، امکان ترمیم را برای آنها بوجود آورد و با اقدامات مرتبط با طرح‌های آبخیزداری بخش زیادی از نزولات جوی را کنترل و به سمت سفره‌های آبی زیرزمینی هدایت نماید.

انتهای پیام/