کشاورزی شهری؛ فرصتی برای سلامتی(۱)

امروزه با پیشرفت علم دیگر این امکان برای همه فراهم شده تا هرکسی در هرجایی حتی ساختمان های سر به فلک کشیده می تواند اقدام به کاشت انواع سبزیجات و گیاهان زینتی کند.

هنگامی که یک روز پرکار و خسته کننده را را پشت سر گذاشتید و از گرما و آلودگی شهر کلافه شدید، دوست دارید از شهر به یک روستا خوش آب و هوا پناه ببرید، سبزی ها و میوه های مورد علاقه خود را پرورش دهید، اما وقتی به خودتان می آیید، می بینید به قدر مشغله و مشکلات گوناگون دارید که به راحتی نمی توانید زندگی شهری را رها کرده و مدت طولانی در یک روستا به سر ببرید، اما با یک سری تغییرات ساده حتی در داخل خانه و بدون نیاز به نور خورشید سبزیجات مورد نیاز خانه را تولیید کنید و ضمن اطمینان از سالم بودن محصولات تولیید شده از زیبایی فضای سبزی که در داخل خانه ایجاد کرده اید لذت ببرید.

به گزارش اگری پرس کشاورزی شهری را به طور خلاصه می توان پرورش گیاهان و جانوران در داخل و اطراف شهرها تعریف کرد. قابل توجه ترین ویژگی کشاورزی شهری که آن را از کشاورزی روستایی متمایز می کند، این است که با اقتصاد و محیط زیست شهری یکپارچه شده و در تعامل با اکوسیستم شهری است. کشاورزی شهری چیزی نیست که با گسترش شهرها محو شود بلکه با رشد شهرها افزایش می یابد. همچنین کشاورزی شهری به وسیله روستاییان به شهر آورده نشده که با گذشت زمان حالت روستایی خود را از دست داده باشد. بلکه بخشی جدایی ناپذیر سیستم شهری است.

این کار بدین صورت تعریف می‌شود که جمعیت شهر نشین دنیا که چیزی در حدود یک، سوم جمعیت جهان هستند ساعاتی از روز خود را به کشاورزی اختصاص می دهند تا نیاز خانواده خود را تا حدی تامین نمایند یا محصولات خود را در سوپرمارکت‌ها بفروشند. این قبیل کشاورزان به دلیل استفاده از سیستم‌های نوین و سرمایه گذاری در بخش‌های پر سود معمولاً موفقیت بیشتری نسبت به کشاورزان روستایی دارند.

در شانگهای حدود یک میلیون نفر از ساکنان آن در این نوع مزارع به کشاورزی مشغول هستند.این شهر، شیر و تخم‌مرغ مورد نیاز خود و تقریباً قسمت عمده سبزی خود و بخشی از گوشت و تقریباً دومیلیون تن از غله مصرفی سالانه خود را تامین می‌کند.

امروزه با پیشرفت علم دیگر این امکان برای همه فراهم شده تا هرکسی در هرجایی حتی ساختمان های سر به فلک کشیده می تواند اقدام به کاشت انواع سبزیجات و گیاهان زینتی کند. استفاده از فضاهای بی استفاده خانه، به ویژه پشت بام های منازل که نورگیر بسیار خوبی دارد، برای این کار مناسب است. حال شاید برای بسیاری از افراد این نگرانی بوجود آید که این همه خاک یا گلدان های سنگین را چگونه به آپارتمان منتقل کنیم و این خاک محیط آپارتمان و خانه را آلوده نکند، لازمه برطرف شدن همه این نگرانی ها آشنایی ما با روش کشت هیدروپونیک یا کشت بدون خاک است. این روش یک روش چندان جدیدی نیست، بلکه ریشه در تاریخ بشر داردکه برای مثال می توان به باغ های معلق بابل و باغ های شناور قبایل آزیک مکزیک اشاره کرد، تاریخ دانان اخیرا خطوط تصویری ویژه ای را کشف نمودند که گویای کشت گیاهان در آب طی هزاران سال قبل است.

کشاورزی شهری 4

در سال ۱۹۳۶ واژه هیدروپونیک توسط دکتر گریک به منظور تشریح کشت گیاهان خوراکی و زینتی در محول غذایی برای اولین بار ابداع شد. این لغت از دو کلمه یونانی هیدرو(آب) و پونوس (کشت و کار) منشعب است. در این روش گیاهان را با عناصر غذایی مورد نیازشان که در آب محلول شده اند، تغذیه می کنند. در باغ هیدروپونیک به روش ثقلی طبق قانون جاذبه زمین (روش عادی) و یا با کمک از یک پمپ الکترومکانیکی (روش مصنوعی- اجباری) محلول غذایی را در اختیار گیاهان قرار می دهند. در بعضی از روش ها ریشه های گیاهان درون محلول غذایی غوطه ور بوده و از یک پمپ هوا برای اکسیژن دهی به محلول در کف ظرف کشت استفاده شده که این امر مانع رکود و ایستایی محلول غذایی شده و اکسیژن مورد نیاز ریشه ها را نیز تأمین می نماید.

کشاورزی شهری 3

از منافع هیدروپونیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  1. حذف خاک و در پی آن حذف آفات و امراض و قارچ های خاکزی آلاینده گیاه
  2. حذف مزاحمت علف های هرز
  3. حذف عملیات آماده سازی خاک
  4. افزایش عملکرد و کاهش چرخه کشت گیاهان (سرعت رشد بالا)
  5. کاهش فضای رشد
  6. جلوگیری از اتلاف آب و عناصر غذایی و افزایش ۹۰ درصدی راندمان مصرف آب با بازچرخش آن ها در سیستم
  7. امکان کشت گیاهان به صورت عمودی و قفسه ای در محیط های فاقد نور خورشید با بهره گیری از لامپ های ال ای دی (LED) و یا سایر نورهای مصنوعی

در سال های اخیر با استفاده از این روش کاشت و استفاده از لامپ های LED بدون نیاز به نور خورشید سبزیجاتی چون کاهو، گوجه فرنگی و میوه توت فرنگی در محیط های بسته ساختمان ها پرورش می دهند .

کشاورزی شهری2

همان طور که در شکل بالا مشاهده می کنید حتی از بطری های پلاستیکی و بی مصرف با استفاده از نور مصنوعی هم می توان برای پرورش گیاهان به روش هیدروپونیک بهره برد

کشاورزی شهری1

تصویر بالا نشان دهنده یک نانو باغچه که توسط گروهی از طراحان از بخش ساخت و ساز و مهندسی هیوندای و شرکت طراحی Gromo از کره‌ی شمالی طراحی شده است. طراحان این پروژه می‌گویند:

نانو باغچه، یک باغچه‌ برای آشپزخانه‌های شهری با استفاده از هیدروپونیک است. بنابراین، برای کاربران جای نگرانی در مورد آفت‌کش‌ها یا کودها وجود ندارد. نانو باغچه به جای نور خورشید، دارای سیستم تأمین نور مورد نیاز گیاهان است. میزان آب، نور، و مواد غذایی نیز قابل کنترل بوده بنابراین، کاربر می‌تواند سرعت رشد سبزیجات و گیاهان داخل باغچه را تنظیم کند. این باغچه، کاربر را در مورد نیاز به آب یا مواد غذایی برای گیاهان، آگاه می‌کند. این باغچه همچنین به عنوان یک تصفیه کننده‌ی طبیعی هوا نیز عمل کرده و از بوهای نامطبوع جلوگیری می‌کند.

در پایان باید به مسئولین بخش کشاورزی متذکر شد که فناوري هاي متعارفي كه امروزه در بخش كشاورزي مورد استفاده قرار مي گيرند ناكارآمدند و به اتلاف منابع طبيعي و تخريب محيط زيست منجر مي شوند. كشاورزي شهري يكي از امكانات و انتخاب هاي ما در آينده خواهد بود، همچنین با توجه به راندمان بالا مصرف آب در کشت هیدروپونیک نسبت به روش های سنتی که در مزارع مورد استفاده قرار می گیرد، می توان کشت سبزیجات را که نیاز بیشتری به آب دارند درون گلخانه ها و با این روش پرورش داد و از اتلاف آب به طور کارآمدی جلوگیری نمود.

در یادداشت های بعدی به چگونگی راه اندازی و درست کردن یک باغچه خانگی ساده به روش هیدروپونیک خواهیم پرداخت.

علیرضا زواری – کارشناس ارشد باغبانی