گذری اجمالی بر نشست باغستان سنتی قزوین در مسیر جهانی شدن

سلیم ذکری، نماینده سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) به همراه چند تن از مسوولان وزارت جهاد کشاورزی ۲۷ شهریور ماه جاری به استان قزوین سفر کردند تا در نشستی با موضوع ثبت باغستان سنتی این شهر در نظام میراث کشاورزی جهانی (جیاس) بررسی‌های لازم صورت بگیرد.

ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس طرحی بود که ابتدای سال جاری در استان قزوین کلید خورد و پس از برگزاری نشست‌های متعدد با دستگاه‌های اجرایی، سرانجام قرار شد با نوشتن طرحی از سوی سازمان های مردم نهاد برای این باغستان سنتی، شرایط برای بازدید نمایندگان فائو فراهم شود.

در ابتدای حضور نماینده فائو در استان قزوین و در همان بدو ورود به مجموعه باغستان سازمان جهاد کشاورزی، از موزه ادوات کشاورزی و نمایشگاه ثبت لحظات باغستان بازدید به عمل آمد.

علی راه انجام، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین ضمن خوش آمدگویی به میهمانان خارجی در خصوص اهمیت ثبت باغستان سنتی توضیح داد.

قزوین شهری با قدمت کهن باغداری است

در ادامه این نشست، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین اظهار کرد: قزوین سابقه بسیار کهن و تاریخی دارد و آثار و بناهای فراوانی نیز در این استان ثبت ملی شده است، قزوین از نخستین استان هایی است که درون آن باغداری و کشاورزی از دیرباز مورد استقبال مردم و بهره برداران قرار داشته است.

محمدحسین عطایی اضافه کرد: ما تلاش داریم با شناساندن هویت اصیل این شهر به نحو مطلوب بتوانیم فرهنگ این دیار را به سمع و نظر مردم جهان برسانیم که گام نخست ما، ثبت باغستان سنتی در نظام های میراث کشاورزی مهم جهان است.

باغستان سنتی قزوین را به نام “باغات کاسپین” به جهان معرفی کنید

مهدی رجحانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قزوین نیز در این نشست یادآور شد: قزوین استان تاریخ و طبیعت است، نمادهای تاریخی فراوانی دارد و اقلیم فراوانی از سرزمین‌های پربارش و کویر در این استان تجمیع شده‌اند.

وی اضافه کرد: شهر تاریخی قزوین از سال های گذشته محصور در باغات بوده و باغستان آن نیز رکن اقتصاد این شهر به شمار می رود، در طول تاریخ چند دهه گذشته مساحت این باغستان از ۶ هزار هکتار به حدود سه هزار هکتار رسیده است.

رجحانی تاکید کرد: متولیان و دست اندرکاران در طول یک دهه گذشته تلاش کردند که میراث باغستان سنتی را حفظ و نگهداری کرده و رونق آن را پایدار کنند، ما امروز دور هم جمع شدیم تا با ثبت این میراث گران بها به افزایش بهره وری آن کمک کنیم.

این مسوول ادامه داد: برای حفظ باغستان سنتی تاکنون تصمیمات متعددی گرفته شده است، اما از نماینده سازمان فائو می خواهم این شهر کهن ایران و مخصوصا باغات سنتی آن را با نام قدیم آن یعنی باغات کاسپین به جهان معرفی کند که واژه آشنایی برای مردم دنیا نیز خواهد بود.

به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قزوین، در گذشته‌های بسیار دور شهر قزوین با نام کاسپین در نقشه‌های شناخته می‌شد.

تحقق گردشگری کشاورزی، روستایی و غذایی در باغستان سنتی قزوین

رییس مؤسسه پژوهش‌های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی کشور نیز در این نشست اظهار کرد: در ثبت جیاس بایستی جامعه محلی از منافع این رویداد مهم بهره مند شود.

علی کیانی راد، جیاس را میراث زنده دنیا دانست و افزود:‌ اجداد ما این میراث را به نسل های بعدی منتقل کردند و ما امروز وظیفه داریم تا آن را به بهترین شکل ممکن حفظ کنیم.

به گفته وی، نقش معیشتی و امنیت غذایی، تنوع زیستی منحصر به فرد، دانش فنی یا سنتی و چشم انداز زیبا از ویژگی‌های مهم برای ثبت یک میراث کشاورزی در جیاس است که همه آن‌ها در باغستان سنتی قزوین به چشم می‌خورد.

این مسوول همچنین از فعالان صنفی در فرآیند ثبت جیاس تشکر و قدردانی کرد و گفت: دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) و انجمن باغستان سنتی در تهیه طرح ثبت باغستان قزوین برای جیاس تلاش فراوانی داشتند که جای دارد از زحمات آنها نیز تقدیر شود.

کیانی راد با اشاره به اینکه بهره برداری حاصل از گردشگری برای جیاس بسیار مهم است، تاکید کرد: همه موارد یاد شده در کنار مسایلی همچون گردشگری کشاورزی، روستایی و غذایی در باغستان سنتی قزوین دیده شده است.

به گفته رییس موسسه پژوهش‌های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی کشور، با ثبت باغات سنتی قزوین در جیاس، ایران در ردیف کشورهای دارای نظام های میراث کشاورزی مهم جهانی قرار می گیرد.

اجرای یک هزار سال الگوی کشت در باغستان سنتی قزوین

محمدرضا بابوک، یکی از باغداران سنتی قزوین نیز در این نشست اظهار کرد: ۵۰ سال است که تقریبا مسوولان کشاورزی کشور به دنبال الگوی کشت هستند، در حالی که از یک هزار سال پیش تاکنون باغستان سنتی قزوین الگوی کشت را رعایت می‌کند.

وی اضافه کرد:‌ با ۱۰ دقیقه طی کردن مسیر از مرکز شهر تا اواسط باغات سنتی قزوین، شاهد زندگی توامان باغداران در کنار موجودات حیات وحش از جمله مار، خرگوش و انواع پرندگان آن هستیم.

بابوک تاکید کرد: برای تک تک مولفه‌های ثبت جیاس در باغات سنتی قزوین به اندازه ژرفای تاریخ بشر زحمت کشیده شده و اکنون ما را به این نقطه رسانده تا از آن به عنوان یک میراث کشاورزی مهم جهانی نام ببریم.

در ادامه این نشست، شکوه کرمانشاهانی مدیرعامل موسسه انجمن توسعه حیات شهر قزوین به زبان انگلیسی طرح ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس را برای نماینده سازمان فائو تشریح کرد.

باغستان سنتی کنترل کننده آلایندگی هوا است

سعیده خضیر، مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان قزوین نیز به اهمیت باغستان سنتی در کنترل آلایندگی هوا پرداخت و گفت: درختان متراکم در باغستان سنتی عامل اصلی کنترل کننده در آلاینده‌های هوایی محسوب می‌شود و همه ما موظف هستیم کارهایی انجام دهیم که از هرگونه تغییر در این ساخت طبیعی خودداری شود.

وی اضافه کرد: اگر با دقت به اطراف باغستان سنتی نگاه کنید، کارخانجات و نواحی صنعتی را می بینید که در کنار درختان قدیمی قرار دارند،‌ به طور حتم به لطف وجود برخی از درختان با قدمت ۴۰ تا ۵۰ ساله به خوبی توانسته در شهر صنعتی مثل قزوین تعادل زیست محیطی را برقرار سازد.

باغستان سنتی قزوین یک نظام ارزشمند برای جهانیان است

در پایان این نشست، سلیم ذکری، نماینده سازمان فائو نیز بر اهمیت و نقش باغستان سنتی قزوین تاکید کرد و افزود: حفظ و توجه به منابع طبیعی، به ویژه آب و زمین باید در اولویت فرآیند ثبت جیاس قرار گیرد و جوامع محلی از منظر گردشگری، اجتماعی و اقتصادی از این رویداد مهم برخوردار شوند.

وی اضافه کرد: هدف نباید ثبت باغستان سنتی در جیاس باشد، بلکه ما بعد از ثبت این باغستان نیز نیازمند تداوم مشارکت و همکاری برای حفظ این میراث گرانبها هستیم.

ذکری ادامه داد: باغستان قزوین اگرچه یک میراث سنتی است، اما دلیل ندارد که از تکنولوژی به دور باشد، بلکه می توان با ابتکار عمل و دانش به روز شرایط بهتری را برای کشاورزان و باغداران آن فراهم کرد.

نماینده سازمان فائو، قزوین را به مانند دروازه بهشت تشبیه کرد و تاکید کرد تا مردم این شهر قدردان این گنجینه ارزشمند باشند.

به گفته این مسوول بین المللی، توجه به دستاوردهای گردشگری،‌ منابع آبی و خاکی در کنار توسعه جوامع محلی از دیگر رهاوردهای ثبت باغستان سنتی در جیاس است.

تاریخچه ای مختصر از باغستان سنتی قزوین

باغستان قزوین مجموعه باغ‌های موجود در نیمه جنوبی، شرقی و غرب شهر قزوین با ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار وسعت است که در گذشته دور تا دور این شهر را در برمی گرفت.

این باغستان که عمر بسیار طولانی را نیز دارد به استناد تاریخ یک هزار و ۱۰۰ سال و به روایتی نیز به دوران ساسانیان می رسد که چهار هزار هکتار وسعت داشت.

در گذشته نه چندان دور این باغستان به روش غرقابی آبیاری می شد و آب آن نیز توسط پنج رودخانه ارنجک، دیزج،‌دلی چای،‌ وشته و زویار تامین می گردید اما رفته رفته و با توسعه شهر قزوین و برداشت های بی رویه آب از رودخانه های بالادست،‌ این باغستان با کم آبی روبرو شده است.