الزامات اقتصاد مقاومتی در عرصه ی کشاورزی

به گزارش اگری پرس بحثی که در چندسال اخیر در عرصه اقتصاد، اشتغال و تولید کشور مطرح و پیوسته به آن پرداخته شده، بحث اقتصاد مقاومتی است. برای روشن شدن ابعاد این موضوع، تعاریف، اهمیت و ضرورت های اقتصاد مقاومتی در ادامه توضیح داده شده است.

تعاریف اقتصاد مقاومتی

برخی از تعاریف اقتصاد مقاومتی از زبان مبدع این مفهوم یعنی رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در ذیل آمده است. این تعاریف بی کم و کاست مفهوم اقتصاد مقاومتی را تشریح می کند.

• اقتصاد مقاومتی يعني آن اقتصادی كه در شرايط فشار، در شرايط تحريم، در شرايط دشمني ها و خصومت های شديد مي تواند تعيين كننده رشد و شكوفايی كشور باشد [۱].
• رهبر معظم انقلاب «اقتصاد مقاومتی» را معنا و مفهومی از كارآفرينی معرفی و برای نياز اساسی كشور به كارآفرينی نيز دو دليل «فشار اقتصادی دشمنان» و «آمادگی كشور برای جهش» را معرفی نمودند [۲].
• اقتصاد مقاومتى معنايش اين است كه ما يك اقتصادى داشته باشيم كه هم روند رو به رشد اقتصادى در كشور محفوظ بماند، هم آسيب ‌‌پذيرى ‌‌اش كاهش پيدا كند. يعنى وضع اقتصادى كشور و نظام اقتصادى جورى باشد كه در مقابل ترفندهاى دشمنان كه هميشگى و به شكل ­هاى مختلف خواهد بود، كمتر آسيب ببيند و اختلال پيدا كند. يكى از شرایطش، استفاده از همه‌‌ ى ظرفيت هاى دولتى و مردمى است؛ هم از فكرها و انديشه‌‌ها و راهكارهایى كه صاحبنظران مي دهند، استفاده كنيد، هم از سرمايه‌‌ ها استفاده شود [۳].

ارکان اقتصاد مقاومتی

در ذیل به ارکان اقتصاد مقاومتی اشاره شده است.

الف) مقاوم سازی اقتصاد: استحكام و تحمل فشار در برابر تحریم ها، نفوذناپذیری، غير قابل تأثير از سوی دشمن، عدم آسیب پذیری و اختلال

ب) استفاده از همه ‌‌ى ظرفيت ­هاى دولتى و مردمى: تقویت بخش خصوصی، مردمی کردن اقتصاد، تسهیل روندهای اقتصادی توسط دولت

ج) حمايت از توليد ملى: حمایت از بخش کشاورزی کشور در سطوح کوچک مقیاس و بزرگ مقیاس، حمایت از صنایع به ویژه در سطح واحدهای کوچک و متوسط

د) مديريت منابع ارزى: اصلاح ارز پايه، تک نرخی کردن ارز، بستن پیمان پولی دو جانبه با سایر کشورها

ه) مديريت مصرف: جلوگیری از اسراف و زياده‌‌ روى، فرهنگسازی (رسانه ها، خانواده ها، جامعه و…)، اهمیت دادن به مصرف توليدات داخلى، صرفه جویی در بخش دولتی و غیردولتی

و) کارآفرینی: توجه به نیازهای متعدد و گسترده کشور، وجود نسل جوان با انگیزه و توانمند در کشور

اقتصاد مقاومتی و عرصه ی کشاورزی

برای پرداختن به الزامات کشاورزی در اقتصاد مقاومتی نیاز است تا ابتدا به شناسایی و تشریح نقاط ضعف وضعیت کنونی کشاورزی کشور اشاره شود و سپس بحث الزامات مطرح گردد.

نقاط ضعف کشاورزی کشور

به طور کلی نقاط ضعف کشاورزی کشور را می توان در موارد ذیل جستجو کرد.

• غالب نیروهای دخیل در مدیریت بخش کشاورزی از ظرفیت های دانشی و علمی روزآمد کم بهره هستند.
• وجود آمارهای کاغذی و بازی با اعداد و ارقام و پر کردن صفحات رسانه ها و تهیه گزارشات پر زرق و برق و حضور پر رنگ و قوی در صحنه تبلیغات و بخش ستادی.
• وجود شعار زدگی در میان مسئولین کشوری و عدم حمایت واقعی و عملی از بخش کشاورزی.
• عدم وجود رهیافت های جدید و ساز و کارهای نو در ارائه خدمات مبتنی بر برنامه.
• وابستگی کشور به واردات نهاده های کشاورزی از قبیل بذر، سموم، کودهای شیمیایی، ادوات و…
• عدم تطبیق با شرایط تغییر اقلیم (کم آبی، گرم شدن زمین و…) و به روز رسانی الگوهای کشاورزی
• عدم آگاهی کشاورزان در مورد اطلاعات روز و کشاورزی نوین (این مورد به برنامه ریزی و مدیریت کشاورزی کشور و عدم توجه کافی به ترویج و آموزش کشاورزی بر می گردد).
• عدم ریسک پذیری کشاورزان (کشاورزی فی نفسه کار پرریسکی است و با عدم قطعیت های فراوانی روبروست. وجود ریسک هایی مثل ریسک طبیعت، بازار و… موجب می‌شود کشاورزان دست به ریسک بیشتر در این عرصه نزنند).
• مهجوریت تاریخی بخش کشاورزی در سرمایه‌گذاری ‌های زیربنایی، مظلومیت در مقام مقایسه با بخش ‌های بازرگانی و خدمات، به حاشیه رانده شدن در کلیه سطوح اجرایی
• دارا بودن بزرگ‌ترین جامعه صنفی و ضعف در ایجاد و تشکیل تشکل های حمایتی و صنفی کشاورزی و کشاورزان.

الزامات اقتصاد مقاومتی در عرصه ی کشاورزی

از مهم ترین الزامات اقتصاد مقاومتی در این عرصه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• تسریع در راستی ‌آزمایی آمارهای موجود تولید در بخش کشاورزی. تدوین و دستیابی به آمارهای دقیق و حقیقی در کشاورزی کشور (آمار، پایه و اساس هرگونه برنامه‌ریزی است).
• کاهش ضایعات در بخش کشاورزی. آمار بالای ضایعات در بخش کشاورزی گاهی تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی را در بر می گیرد. ضایعات کشاورزی در مراحل مختلف کشاورزی از جمله کاشت بذر، برداشت، حمل و نقل و…، بی‌کیفیتی نهاده های کشاورزی از جمله سموم، کود و…، مکانیزه نبودن کاشت، داشت، برداشت و… و در نهایت طریقه ی مصرف محصولات کشاورزی توسط افراد جامعهبه عنوان مصرف کننده را در بر می گیرد.
• تقویت پیش ‌نیازهای ساختاری تولید. کشور ما برای رسیدن به کشاورزی مکانیزه دچار چالش های فراوانی است. به عنوان مثال ارتقای بهره ‌وری آب در در اراضی خرد نیاز به برنامه ‌ریزی جهادکشاورزی برای رفع مشکلات ساختاری و ارائه راهکارهای اجرایی دارد، چرا که در عمل قانون منع خرد شدن اراضی و اجرای طرح آبیاری تحت فشار تاکنون به هنجارهای معقولی دست نیافته است.
• تشویق سرمایه‌ گذاران بخش خصوصی برای ورود به کشاورزی و صنایع تبدیلی با راهکارهای تشویقی و ایجاد انگیزه بیشتر آن ها با اعطای تسهیلات کم ‌بهره، معافیت‌های مالیاتی و…
• تغییر تفکر و دیدگاه مسئولان کلان کشور نسبت به بخش کشاورزی و تغییر رویه شعار زدگی. تحقق شعار « کشاورزی محور توسعه » در عمل [۴].
• تنظیم بازار تولید، مصرف و واردات محصولات کشاورزی. تشخیص میزان محصولات کشاورزی مورد نیاز کشور و تطبیق آن با میزان تولید و برنامه ریزی جهت تنظیم این دو مقوله (از طریق صادرات، واردات، صنایع تبدیلی و…) از امور مهمی است که برنامه ریزان دولتی باید به آن توجه ویژه داشته باشند، زیرا ایجاد حالت نمودار تار عنکبوتی در عرصه ی تولید، عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی که متاسفانه سالیان و دهه های متمادی است که در کشاورزی کشور وجود دارد و مکانیزم بازار نتوانسته است آن را رفع کند دلیلی بر ورود بخش دولتی به این عرصه است.
• توجه به تشکل های صنفی. ایجاد و گسترش تشکل ها و انجمن های صنفی کشاورزی چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی می تواند در مطالبه حقوق و بهبود شرایط کشاورزان و تسهیل فرایند اقتصاد مقاومتی موثر باشد. تشکل ها و انجمن های صنفی کشاورزی از نظر کمیت باید به گونه ای باشند که این تشکل ها در سراسر کشور و در بین کشاورزان فراگیر شوند و به لحاظ کیفیت توانایی مطالبه گری و احقاق حق کشاورزان را پیدا کنند.

 

علیرضا رحیمی/ کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی- توسعه کشاورزی دانشگاه تهران

منابع

[۱] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، ۱۶/۰۵/۱۳۹۱

[۲] بيانات مقام معظم رهبری در ديدار جمعی از كارآفرينان سراسر كشور، ۱۶/۰۶/۱۳۸۹

[۳] بيانات مقام معظم رهبری در ديدار رئيس‌جمهوری و اعضاى هيئت دولت، ۰۲/۰۶/۱۳۹۱

[۴] روزنامه اقتصاد پویا – ۱۰/۱۲/۹۲ – صفحه ۱۵