نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
امروزه فضاهای سبز، پارک های درون شهری و پارک های جنگلی حومه شهرها نقش به سزایی در اوقات فراغت شهروندان دارند. تخصصی شدن مدیریت و برنامه ریزی فضای سبز، افزایش نیاز به کارکردهای فضای سبز و روند رو به رشد شهرنشینی منجر به ایجاد شاخه جدیدی در عرصه منابع طبیعی به نام جنگلداری شهری شده است. جنگل شهری تمامی پوشش درختی و درختچه ای شهر و حومه آن را دربر می گیرد.
به گزارش اگری پرس از جمله تفریحات عموم جامعه که با فرا رسیدن فصل بهار و نو شدن طبیعت بیشتر به آن پرداخته می شود حضور در طبیعت و فضاهای سبز درون شهری و برون شهری است. به طور کلی حضور در فضاهای سبز و گذراندن اوقات فراغت از دیرباز مورد توجه و علاقه مردم ایران بوده است. از جمله ی این فضاهای سبز، پارک های درون شهری و پارک های جنگلی حومه شهرها هستند. این فضاها نقش به سزایی در اوقات فراغت شهروندان و رفع کسالت ناشی از زندگی پرهیاهوی شهری دارند.
امروزه ایجاد فضای سبز و کاشت درختان و نگهداری از آن به یکی از رویه های معمول شهرداری ها و سازمان های ذی ربط تبدیل شده است به گونه ای که مردم و مسئولین این وظیفه را جزئی از وظایف اصلی شهرداری ها می دانند و در این رابطه واحدها و سازمان هایی در ذیل ساختار اداری شهرداری ها به وجود آمده است.
در مورد ارزشمندی درختان فضای سبز تحقیقاتی چند انجام شده است. ازجمله بر اساس بررسي هاي به عمل آمده در كشورهاي پيشرفته بر روي ارزش هاي زيست محيطي جنگل ها و درختان، ارزش زيست محيطي و عملكرد چندجانبه يك درخت ۵۰ ساله بلوط در فضاي سبز در سال، حدود ۳۰۰ دلار برآورد شده است، در حالي كه ارزش چوب اين درخت معادل ۱۰۰ دلار در حد قيمت مطلوب مي باشد (رنجبر،۱۳۸۴).
امروزه با تخصصی شدن تمامی امور در سطوح مختلف، کاشت، نگهداری و مدیریت درختان موجود در شهرها و فضای سبز شهری نیز به امری علمی و تخصصی بدل شده است. تخصصی شدن مدیریت و برنامه ریزی فضای سبز، افزایش نیاز به کارکردهای فضای سبز و روند رو به رشد شهرنشینی منجر به ایجاد شاخه جدیدی در عرصه منابع طبیعی به نام جنگلداری شهری (Urban Forestry) شده است. جنگلداری شهری به عنوان رویکردی جدید در اکوسیستم های شهری می تواند مدیریت فضای سبز درختان را در داخل و حومه شهر به عهده گیرد. جنگلداری شهری به عنوان علم نوپا در عرصه علوم طبیعی دارای اهداف و عملکردهای وسیعی بوده و به عنوان رویکردی نو در اکوسیستم های شهری می تواند مدیریت فضای سبز دارای درخت را در داخل و حومه شهر بر عهده گیرد.
تعاریف جنگلداری شهری
در جدول ذیل تعاریفی چند از جنگل های شهری در برخی کشورهای اروپایی آمده است.
در ایران نیز کارشناسان جنگلداری تعاریف متعددی در مورد جنگلداری شهری ارائه داده اند. مجنونیان (۱۳۷۴) جنگل شهری را شامل درختان خیابانی، رستنی ها موجود در اقامتگاه ها، پارک ها و کمربندهای سبز دانسته و نقطه آغاز جنگل شهری را از محل شروع استفاده های شهری مانند اماکن مسکونی، ادارات، تفرجگاه ها و… می داند.
همچنین هدایتی (۱۳۸۰) ذکر کرده است که تعریف جنگل شهری در ایران عموماً برخلاف همین تعریف در خارج از ایران است. جنگل شهری در ایران به مجموعه فضای داخل شهر یا حاشیه آن اطلاق می شود که به صورت پارک های جنگلی، کمربند سبز و یا فضای سبز با پوشش گیاهی مناسب درختی جلوه گر است. این در حالی است که در اکثر کشورهای جهان طبق تعریف جنگل شهری تمامی پوشش درختی و درختچه ای شهر و حومه آن را دربر می گیرد.
تاریخچه جنگلداری شهری در جهان
جنگلداری شهری در طول دهه ی ۱۹۶۰ به عنوان یک رویکرد جامع و فراگیر میان رشته ای در علوم محیط زیست شهری مطرح شد. در دهه ۱۹۷۰ جنگلداری شهری به عنوان زیرشاخه ای از علم جنگلداری در آمریکا شناخته شد. این روند در کانادا، اروپا و استرالیا نیز توسعه پیدا کرد و در اوایل دهه ۱۹۸۰ واژه جنگلداری شهری توسط کشورهای هلند، ایرلند و انگلیس نیز مطرح شد.
تاریخچه جنگلداری شهری در ایران
می توان سال ۱۳۱۵ را آغاز کاشت درخت در تهران دانست و مدیریت جدی این درختان در دهه ۱۳۴۰ و با
شکوفایی صنعت نفت و افزایش درآمدهای نفتی آغاز شد. این جنگل های شهری در نواحی بیابانی اطراف تهران و باهدف کاهش گردوغبار و آلودگی هوا و سایر اهداف اکولوژیکی احداث شدند. در همین دهه نواحی دیگر ایران نیز به این امر روی آورده و با اهداف مختلف، درخت کاری هایی در داخل و اطراف شهرها انجام شد. به طور مثال در نواحی شمال ایران صنوبر کاری باهدف تولید چوب و یا در سال ۱۳۴۰ در نوشهر چهل هکتار کاج کاشته شد. اولین پارک جنگلی دست کاشت کشور در سال ۱۳۴۲ در اهواز ایجاد شد. البته تاریخچه جنگلکاری در ایران به قبل از این سال ها باز می گردد. در زمان جنگ جهانی دوم در خرم آباد، گونه کاج بروسیا توسط آلمانی ها و در سال ۱۳۲۹ در تپه های عباس آباد تهران گونه درختان عرعر و اقاقیا توسط مرحوم دکتر ساعی پدر جنگلداری ایران کاشته شد.
متولیان جنگلداری شهری در ایران
به طور کلی در ایران دو سازمان اصلی وظیفه کاشت، مدیریت و نگهداری از جنگل های شهری را به عهده دارند که شامل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری می باشد. در ایران حدود ۱۴ میلیون هکتار جنگل، ۹۰ میلیون هکتار مرتع و بیش از ۳۴ میلیون هکتار بیابان وجود دارد که درمجموع بیش از ۸۰ درصد از وسعت کشور را پوشش می دهند. از طرفی طبق تقسیم بندی FAO، ایران دارای ۳/۷ درصد جنگل است.
سازمان جنگل ها متولی جنگل کاری های داخل و به خصوص اطراف شهر (در زمین های ۲۰۰۰ متر به بالا) می باشد و سازمان پارک ها وظیفه نگهداری و گسترش فضای سبز داخل شهر را به عهده دارد. سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران دارای یک مرکز بین المللی آموزش در زمینه جنگلداری شهری است.
مرکز کارآموزی “جنگلداری شهری، حومه شهری و فضای سبز” پس از برگزاری دومین کارگاه کشورهای LFCCs (کشورهای با پوشش کم جنگل Low Forest Cover Countries ) تشکیل گردید. کشورهای LFCCs به کشورهایی گفته می شود که میزان پوشش جنگل ها، کمتر از ۱۰ درصد وسعت سرزمینی این کشورها را شامل می شود و غالباً کشورهای در حال توسعه هستند. دومین کارگاه کشورهای LFCCs با موضوع آمایش سرزمین و جنگلداری شهری جنبه های اقتصادی، اجتماعی، اکولوژی و فنی جنگل ها، درختان و فضای سبز در تاریخ ۱۹-۱۶ تیرماه ۱۳۸۲ با حضور کشورهای عضو و نمایندگان سازمان های بین المللی در تهران برگزار شد. در بیانیه پایانی این نشست بر ضرورت ایجاد یک مرکز آموزشی و کارآموزی منطقه ای به عنوان بازوی اجرایی دبیرخانه LFCCs تأکید شد. به همین علت مرکز کارآموزی “جنگلداری شهری، حومه شهری و فضای سبز” در سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران تشکیل گردید تا این مرکز وظیفه آموزش کارشناسان ۷۱ کشور عضو LFCCs را بر عهده داشته باشد. فعالیت های مرکز کارآموزی و آموزشی جنگلداری شهری، حومه شهری و فضاهای سبز شامل تدوین برنامه های آموزشی برای کادر فنی و متصدیان فضای سبز کشور، ترویج و آموزش های همگانی فراگیر در حوزه فضای سبز از طریق ترویج دیداری شنیداری، ترویج مکتوب، ایجاد کلینیک های گل و گیاه مستقر در پارک ها و بوستان ها و یا به صورت مجازی، ایجاد بازارچه محلی و مردمی گل و گیاه، بذر و قلمه و… همچنین فعالیت های بین المللی در سطح منطقه و فرا منطقه می باشد.
چالش های جنگلداری شهری
در ذیل بخشی از چالش های پیش روی جنگلداری شهری آورده شده است.
۱- ناکافی بودن بودجه.
۲- اولویت بندی های نامناسب در بخش برنامه ریزی شهری و سطوح اجرایی که مشکل اکثر کشورهای در حال توسعه می باشد.
۳- پراکندگی مسئولیت ها در سازمان های مختلف ایران برای مدیریت جنگل های شهری.
۴- کمبود زمین به خصوص در نواحی پرجمعیت برای کاشت درختان.
۵- تنش های محیط زیستی (معمولاً نواحی شهری در ایران شرایط نامناسبی برای رشد انواع گونه ها را دارا هستند. خاک نامناسب، آب و هوای آلوده، تخریب های انسانی و…).
۶- کمبود آموزش های همگانی برای مردم.
۷- گسترش شهرسازی و نابودی منابع سبز درختی.
با رفع و یا کاهش این چالش ها می توان به گسترش هرچه بیشتر جنگلداری شهری در کشور پرداخت و محیطی مناسب برای تفریح سالم شهروندان فراهم نمود.
منابع
http://parks.tehran.ir/Default.aspx?tabid=148
دیدگاه بسته شده است.