آیا کشورهای خلیج‌فارس باید نگران امنیت غذایی باشند؟

به گزارش اگری پرس به نقل از عیارآنلاین، سایت گلف بیزینس در مارس ۲۰۱۵ مطلبی با موضوع تأثیر بحران‌های احتمالی در زنجیره تامین غذا بر امنیت غذایی کشور های عضو شورای همکاری خلیج فارس منتشر کرد. در این مقاله دکتر بریزینگر محقق ارشد مرکز مطالعات سیاستگذاری بین المللی غذا در واشینگتن امریکا نظرات خود را مطرح کرده که در ادامه می‌آید:

وابستگی شدید غذایی کشورهای حوزه خلیج

درآمد حاصل از فروش نفت خام کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را از بحران جدی غذایی آسوده خاطر کرده است. اما این کشور ها ممکن است در آینده با ریسک زنجیره های تامین مواجه شوند. امنیت غذایی در این کشورها همواره بحث مهمی به حساب می آید. کشورهایی همچون قطر، بحرین و امارات ۸۰ تا ۹۰ درصد غذای خود را وارد می‌کنند که این موضوع آنها را به شدت در مقابل افزایش جهانی قمیت غذا آسیب پذیر کرده است.

عمق وابستگی این کشورها به واردات مواد غذایی در سال ۲۰۰۷ آشکار شد. وقتی کمبود مواد غذایی در دنیا موجب شد تا کشور های تولید کننده صادرات محصولات اساسی را متوقف کنند، قیمت مواد غذایی در منطقه ۵۹ درصد افزایش یافت. در گذشته چنین حوادثی این کشور ها را مجاب کرد تا اقدامی برای افزایش تولید داخلی خود انجام دهند. البته در این راه موانع جدی مانند کمبود اراضی مناسب کشت و منابع آبی وجود داشت.

از آن پس آنها زیادی تلاش کردند تا در سرزمین های دیگر در بخش کشاورزی سرمایه گذاری کنند تا امنیت غذایی خود را ضمانت نمایند. اما این چنین سرمایه گذاری هایی اغلب با انتقاداتی هم رو برو بوده است.

از طرف دیگر برخی از کارشناسان باور دارند که تامین امنیت غذایی از طریق این چنین مسیرهایی (کشت فراسرزمینی) گزینه قابل اتکا در دراز مدت است. برخی از متخصصین نیز می‌گویند: کشورهای شورای همکاری به این زودی ها با تهدیدهای اضطراری امنیت غذایی مواجه نخواهند شد و یا دسترسی آنها به منابع غذایی قطع نمی گردد.

سیاست نفت به جای غذا

یکی از بزرگترین سپرهای کشورهای حوزه خلیج فارس برای در امان ماندن از ضربات نا امنی غذایی نفت خام است. به عقیده برخی متخصصین به لطف منابع عظیم نفت کشورهای خلیج فارس قادرند تا منابع مورد نیاز غذایی خود را هر زمان که نیاز داشته باشند از بازار تهیه نمایند.

بریزینگر محقق ارشد مرکز مطالعات سیاستگذاری بین المللی غذا (کانون تفکر واشنگتن) می گوید: « امنیت غذایی دو سطح است – اول در سطح ملی که بیشتر ناظر به دسترسی غذاست و دیگری امنیت غذایی در سطح خانوار». شاخص معمول در امنیت غذایی سطح ملی این ا‌ست که یک کشور تا چه اندازه منابع قابل معامله دارد تا بتواند از عهده واردات غذا بر آید. «در این بخش از جهان، فقط ۲ تا ۳ درصد منابع قابل تبادل صرف واردات غذا می شود، در حالی که سایر کشورها به طور متوسط حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از منابعشان را صرف تامین امنیت غذایی خود می کنند. بنابراین نباید مشکلی از نظر توان پرداخت وجود داشته باشد.»

کلمنز برزینگر محقق ارشد مرکز مطالعات بین المللی غذا در واشنگتن

واردات از مسیر تنگه هرمز و کانال سوئز، ریسک امنیت غذایی کشورهای حوزه خلیج

ریسک و خطر جدی دیگری که کشورهای همکاری خلیج فارس را تهدید می‌کند، ریسک زنجیره تامین است. بیشتر غذای تامین شده برای این کشورها از مسیرهای سنتی تجارت مانند کانال سوئز و تنگه هرمز تامین می‌شود. در تلاش برای مقابله با این مشکلات شرکت ها در تلاشند تا زیر ساخت ها را در منطقه دایر کنند. این در حالیست که سایر شرکت ها درصدد هستند سرمایه‌گذاری های محلی خود را به ‌سمت توسعه ظرفیت و توانایی های توزیع سوق دهند.

کانال سوئز و تنگه هرمز برای امنیت غذایی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اهمیت راهبردی دارد.

توسعه صنایع غذایی؛ راهبرد کشورهای حوزه خلیج

شرکت سعودی نوشیدنی های «کوکا کولا اوجان» که تولیدکننده برندهایی همچون رانی (RANI) و باربیکان (BARBICAN) است اخیراً اعلام کرده در سه سال آتی، طرح هایی برای سرمایه گذاری به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار در خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا) دارد.

شرکت سرمایه گذاری القریر همچنین پیشترقراردادی را با بندر و منطقه آزاد سوهار به امضا رسانده‌اند کی طی آن ۹۳ هزار کیلومتر مربع منطقه آزاد اعلام شود. این کار به منظور نزدیک شدن مراکز تولیدی به منطقه برای کاهش هزینه‌های واردات انجام گرفته است. از سوی دیگر افزایش منطقه‌ای در مصرف مواد غذایی بازیگران بین المللی را جذب کرده است تا امکانات تولید را در منطقه شورای همکاری خلیج فارس مهیا کنند.

در سال ۲۰۱۴ ابر شرکت آمرکایی موندلز اعلام کرد، برنامه ساخت کارخانه بیسکویت سازی در بحرین را به ارزش ۹۰ میلیون دلار در دستور کار قرار داده است. این کارخانه در سال ۲۰۱۶ تولید تجاری خود را آغاز می‌کند. ظرفیت اولیه‌ای برابر با ۹۰ هزار تن را سالاته خواهد داشت.

آلن اسمیت مدیر اجرایی این شرکت گفت: «هدف این کارخانه فقط خاور میانه نیست بلکه آفریقا را هم در برنامه دارد. این شرکت قبل تر سرمایه گذاری‌هایی به ارزش ۷۵ میلیون دلار برای ساخت کارخانه پنیر و نوشیدنی در بحرین انجام داده بود.»

اسمیت در ادامه بیان داشت: «نزدیک شدن به مصرف‌کنندگان و کنترل روی زنجیره تامین برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد. راهبرد ساخت کارخانه در کشورهای حوزه خلیج فارس می‌تواند به کیفیت محصولات نیز کمک شایانی کند.»

همبستگی شدید قیمت نفت و غذا

به عقیده بریزینگر سطح دسترسی خانوارها به غذا در این منطقه بسیار قوی شده است: «اگر شما این شاخص های استاندارد ذکر شده را برای کمی کردن امنیت غذایی انتخاب کنید، می بینید کشورهای حاشیه خلیج را نمی‌توان از نظر غذا نا امن نامید». او در ادامه گفت: «اگر صعود ناگهانی قیمت‌های جهانی غذا رخ دهد، منابع عظیم نفتی این کشورها می‌تواند آنها در برابر شوک‌های ناکهانی محافظت نماید.»

علاوه بر آن یک همبستگی قوی میان قیمت‌های نفت خام و قیمت‌های غذا وجود دارد. «ضریب همبستگی نفت خام و قیمت غذا ۰٫۹۳ محاسبه شده است که این به این معنی است که قیمت های نفت و غذا با هم در حرکت‌اند. بنابراین در این بخش از جهان نگرانی درباره قیمت‌ها موضوعیت ندارد.

شاخص جهانی امنیت غذایی که توسط «واحد اطلاعات اقتصادی» تهیه شده است. امارات و کویت را برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ در لیست کشورهای دارای امنیت غذایی به حساب آورد. این گزارش امارات و کویت را به ترتیب در جایگاه های ۳۰ ام و ۲۸ ام دنیا و در منطقه سوم و دوم قرار داد. «هر دوی این کشورها نمره عالی را در همه شاخص ها دریافت کرده اند. اما هزینه در بخش تحقیق و توسعه کشاورزی نقطه ضعف امارات محسوب می شود. در این گزارش آمده است که امارات دچار نوسان تولید کشاورزی است. «به هر حال، این کشورها از نظر فراهم کردن غذا برای مردمشان با قیمت مناسب موفق بوده‌اند و نمره خوبی می‌گیرند.

محدودیت کشورهای صادرکننده اقلام اساسی؛ تهدیدی دیگر

آقای بریزینگر اشاره داشت: «اما با وجود این در صورت وقوع هرگونه مشکل داخلی در کشورهای صادرکننده مواد غذایی، امنیت غذایی در کشوهای حاشیه خلیج به مشکل جدی بر خواهد خورد. کشور‌های عمده که گندم و برنج صادر می‌کنند محدودند. فقط ۴ یا ۵ کشور صادر کننده عمده گندم وجود دارد، و اگر مشکلی برای این کشورها به وجود بیاید مشکل جدی برای نظام غذایی جهان به وجود خواهد آمد. درگیری‌ها می‌تواند با تأثیر بر خطوط تامین بازار منجر به کمبودهای جدی در نظام تجارت غذا در دنیا شود.»

بریزینگر معتقد است برای مقابله با این چنین مشکلات کشورهای حوزه خلیج فارس باید در سازمان‌های بین‌المللی که سیاست‌های جهانی را شکل می‌دهد فعالتر باشند.