خاک وطن زیر پای بیگانه

در مورد پدیده قاچاق خاک حاصلخیز کشور به کشورهای حوزه خلیج فارس، کارشناسان و مسئولین متعددی در طی سالیان متمادی اظهار نظر کرده اند. نظراتی که وجه اشتراک تمامی آنان محکومیت این جرم و درخواست جلوگیری از وقوع آن توسط دستگاه ها و ارگان های نظارتی بوده است.

قاچاق خاکبه گزارش اگری پرس، از دیرباز قاچاق اشیاء عتیقه که در اصلاح عامیانه به آن “زیر خاکی” گفته می شود طبق قوانین کشور جرم محسوب شده و ممنوع بوده و این قبیل جرم ها تحت پیگرد قانونی و مجازات شدید توسط دستگاه های ذیربط قرار می گرفته است. بحث این یادداشت در مورد قاچاق اجناس زیر خاکی نیست بلکه بحث قاچاق خاک است. چندسالی است که پدیده قاچاق خاک حاصلخیز کشاورزی کشورمان به کشورهای حاشیه خلیج فارس هر از گاهی در رسانه ها مطرح و توسط مسئولین و صاحبنظران تایید یا رد شده است. امری که گویی آن قدر سودآور بوده است که گردانندگان آن حتی به این فکر افتاده اند که آن را رسمی و قانونی کنند. در این سال ها تیترهای مختلفی توسط رسانه ها در رابطه با قاچاق خاک کار شده است. ازجمله این تیترها:

  • گزارشهاي رسمي و غير رسمي از قاچاق خاک حاصلخيز ايران به کشورهاي حاشيه خليج فارس (روزنامه خراسان، ۱۳۹۰/۰۲/۱۰).
  • قاچاق خاک حاصلخیز ایران به کشورهای جنوب خلیج فارس (رادیو اینترنتی ایران صدا، ۱۳۹۰/۰۶/۲۷).
  • قاچاق خاک خوزستان به امارات و قطر (آژانس خبری خوزستان (خوزنا)، ۱۳۹۰/۶/۲۸).
  • قاچاق خاک ایران به کشورهای همسایه تایید شد (سایت الف، ۱۳۹۲/۰۶/۱۳).
  • هیچ خاکی از ایران قاچاق نمی شود (باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۳۹۲/۰۶/۱۸).
  • سود کلان از صادرات ممنوعه/ خاک شیرین از مبادی رسمی قاچاق می شود (روزنامه شرق، ۱۳۹۳/۰۱/۲۹).
  • قاچاق خاک حاصلخیز ایران ادامه دارد (تابناک، ۰۹/۰۶/۱۳۹۳).
  • قاچاق خاک خوزستان ادامه دارد (باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۳۹۴/۰۸/۲۵).
  • معضلی بزرگ به نام قاچاق خاک (خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ۱۳۹۴/۰۹/۱۷).

و… بوده است.

مسئولین و کارشناسان نیز در این چندساله اظهارات مختلفی را در مورد قاچاق خاک بیان کرده اند که از جمله به موارد ذیل می توان اشاره کرد:

  • مهرزاد بوستانی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس در نشست هم‌اندیشی تب زمین، در شیراز در تاریخ ۱۳۹۴/۹/۱۷ قاچاق خاک را یکی از مشکلات بالفعل استان فارس بیان کرد و اعلام داشت: موضوع قاچاق خاک از ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، از چند سال قبل شروع شد اما با حساسیت و برخوردهای قاطع دستگاه‌های نظامی، انتظامی، قضایی و دیگر نهادهای مسئول، برای مدتی متوقف شده است. اما اکنون بیم آن می‌رود که این موضوع مجددا تکرار شود (ایسنا).
  • علیرضا پرستار مدیرکل دفتر امور آب و خاک معاونت آب و خاک وزارت جهادکشاورزی گفت: قاچاق خاک‌های بخش کشاورزی به کشورهای حوزه خلیج فارس موضوع تازه‌ای نیست و انتظار می‌رود تا در جهت جلوگیری از این روند تلاش بی‌شائبه‌ای توسط کلیه مسئولان و دست‌اندرکاران صورت گیرد؛ لذا با توجه به موارد مطرح‌شده، ضروری است حفاظت و صیانت از خاک‌های کشاورزی از اولویت‌های مهم سیاست‌گذاران کشور قرار گیرد (مهرنیوز، ۱۳۹۴/۰۹/۱۵).
  • حسین آخانی کارشناس محیط زیست و پژوهشگر منابع طبیعی در خصوص فروش خاک‌های خوزستان با وجود ممنوعیت این کار بیان داشت: با وجود ممنوعیت صادرات خاک، هم اکنون در خوزستان این اتفاق می‌افتد و این ماده حیاتی به کشورهای همجوار صادر می‌شود. این کارشناس محیط زیست و پژوهشگر منابع طبیعی تاکید کرد: خاک خوزستان هم اکنون در معرض فرسایش و قاچاق قرار گرفته و هشدار دادن در این مورد بسیار ضروری است (باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۳۹۴/۰۸/۲۵).
  • علی مراد اکبری معاونت آب و خاک وزارت جهادکشاورزی قاچاق خاک را اقدامی غیر قانونی دانست و گفت: جلوگیری از خروج عامل اصلی تولید (خاک) باید با همکاری مسئولان انتظامی انجام شود (مهر، ۱۳۹۴/۰۶/۱۵).
  • سیدرحیم سجادی، معاون سابق آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با روزنامه شهروند در ۱۳۹۳/۰۶/۰۹ با تکذیب ماجرای صادرات خاک کشاورزی ایران به کشورهای عربی بیان داشت: هیچ مجوزی از جانب دولت درخصوص صادرات این نوع خاک صادر نشده و اگر این محصول به کشوری فرستاده شده، تنها به صورت قاچاق بوده است. این مقام مسئول تأکید دارد که اگر چنین اتفاقی رخ داده، وزارت جهادکشاورزی هم از انجام آن بی‌خبر بوده است و در صورت اطلاع از این اتفاق، به‌طور قطع برخورد لازم صورت می‌گرفت. معاون وزیر جهاد کشاورزی تصریح کرد: حدود ۳‌ ‌سال پیش سفیر ایران در قطر پیشنهادی مبنی بر صادرات خاک کشورمان به این کشور مطرح کرد که در همان زمان هم اجازه این کار صادر نشد.
  • محمد اسماعیل‌نیا، نایب‌رئیس اول کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در گفت‌وگو با همین روزنامه از پشت‌پرده این ماجرا خبر داد و به شهروند توضیح داد که حامی قانونی‌کردن صادرات خاک در عمل بخش خصوصی بوده است.
  • عباس پاپی‌زاده، سخنگوی سابق کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس: صادرات خاک کشاورزی ایران در یک دوره به کشورهای عربی انجام می‌گرفته اما با پیگیری‌های مجلس متوقف

شده است (تابناک، ۱۳۹۳/۰۶/۰۹).

  • ناصر صالحی‌نسب، دیگر عضو کمیسیون کشاورزی: طرح صادرات خاک کشاورزی ‌سال گذشته به مجلس ارایه شد، زیرا این طرح قرار بود طی اقدامی هماهنگ از سوی وزارت جهادکشاورزی و وزارت صنعت پیش برود و به میزانی محدود این صادرات انجام شود. البته با بررسی‌های کمیسیون کشاورزی و شفاف‌سازی در این خصوص، این طرح به جایی نرسید و در همان زمان متوقف شد (تابناک، ۱۳۹۳/۰۶/۰۹).
  • پرویز فتحی معاون دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌ زیست بیان داشت: صادرات خاک کشاورزی هیچ‌ وقت آزاد نبوده و خاک نباتی همیشه جزو کالاهای ممنوعه صادراتی بوده است. در حالی که کشورمان در آینده نه چندان‌دور با بحران کمبود خاک نباتی و کشاورزی مواجه می‌شود، متاسفانه با سوءبرداشت از قانون، صادرات خاک به کشورهای حوزه خلیج‌فارس انجام می‌شود و از سوی دیگر، موضوعاتی مبنی بر فروش قانونی آن در مجلس مطرح می‌شود (روزنامه شرق، ۱۳۹۳/۰۱/۲۹).
  • محمدمهدي برومندي” نماينده مردم شهرهای مرودشت، ارسنجان و پاسارگاد استان فارس و سخنگوي اسبق کمیسیون کشاورزی، آب ومنابع طبیعی مجلس شورای اسلامی درباره قاچاق و يا فروش خاک ايران به کشورهاي حاشيه خليج فارس گفت: هرگونه خبري در خصوص فروش خاک ايران به کشورهاي حاشيه خليج فارس صحت ندارد و بنده آن را تکذيب مي‌کنم (باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۳۹۲/۰۶/۱۸).
  • علی ایران پور نماینده مبارکه و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا (۱۳۹۲/۰۲/۳۰) گفت: باید امنیت قضایی خاک کشور تأمین شود و نباید اجازه تاراج خاک کشور داده شود .موضوع قاچاق خاک کشور را از طریق مرزبانی ناجا پیگری خواهیم کرد.
  • محمد درویش عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در این رابطه بیان داشت: ما چه این مسئله را قبول کنیم چه قبول نکنیم، قاچاق خاک حاصلخیز از کشور صورت می گیرد… [هرچند] صادرات هر نوع خاک ممنوع است ولی این اتفاق می افتد (رادیو اینترنتی ایران صدا، ۱۳۹۰/۰۶/۲۷).
  • روزنامه خراسان در مورخ ۱۳۹۰/۰۲/۱۰ نوشت: بنا به گفته يک مقام آگاه در سازمان محيط زيست، گزارشهاي غيررسمي نشان مي دهد که سالانه ميليون ها تن از خاک حاصلخيز برخي از مناطق کشور به ويژه خاک «پيت» به ۲ صورت قاچاق از مبادي غيرقانوني و يا در قالب صادرات گل و گياه از کشور به کشورهاي حاشيه خليج فارس به ويژه امارات قاچاق مي شود.
  • دکتر میرنیا عضو هیأت علمی دانشگاه منابع طبیعی مازندران در مصاحبه با روزنامه خراسان گفت:

جنس خاک کشورهای عربی به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس ماسه ای و آهکی است که امکان رویش هیچ‌گیاه و حتی فضای سبز در آن وجود ندارد. بنابراین آن ها همواره به دنبال راهی برای ایجاد فضای سبز و تولید محصولات کشاورزی هستند و به این دلیل خواهان و خریدار خاک از سایر کشورها به ویژه ایران که دارای خاک بسیار غنی از نظر مواد آلی و حاصلخیز برای کشت و زرع است، هستند (روزنامه خراسان، ۱۳۹۰/۰۲/۱۰).

نکته اساسی در این صحبت ها آن است که همه صاحبنظران و دست اندرکاران بر محکومیت این اقدام تاکید کرده اند و خواستار توقف خروج خاک کشاورزی از کشور چه به صورت قانونی و چه به صورت قاچاق شده اند. امری که توجه بیشتر قانونگذار و نظارت دقیق تر دستگاه های ذیربط را می طلبد. در این رابطه امید است با گسترده تر کردن چتر نظارتی، بر کالاهای صادراتی نظارت دقیق تری صورت گیرد، زیرا بعضاً مشاهده شده که خاک حاصلخیز کشاورزی به اسم شن و ماسه و مصالح ساختمانی از بنادر، گمرکات و مبادی رسمی کشور به سایر کشورها قاچاق شده است. علاوه بر نظارت صحیح، باید با تدوین و تصویب قانون جامع خاک و قوانین حفاظت از منابع طبیعی و پرداختن به مباحث قاچاق خاک در این قوانین و در نظر گرفتن مجازات های متناسب و بازدارنده، جلوی قاچاق خاک گرفته شود.