با کدامین دیدگاه می توان به خود کفایی رسید؟!

اهمیت امنیت غذایی برای کشور بر کسی پوشیده نیست. تاکید بر خودکفایی در کشاورزی همواره در کلام رهبران انقلاب اسلامی وجود داشته است. اما متاسفانه در دولت یازدهم شاهد دیدگاه هایی هستیم که نه تنها به دنبال دستیابی به خودکفایی نیستند بلکه دیدگاهی ضد توسعه ی کشاورزی دارند. به کار بردن جملاتی مثل:” کشور کشاورزی نیستم. یعنی برای توسعه اقتصادی نباید روی کشاورزی برنامه ریزی کنیم!” توسط برخی مسئولین دولت، این سوال را به ذهن می رساند که با وجود این دیدگاه ها در دولت، آیا می توان به خود کفایی رسید؟!

به گزارش اگری پرس، اهمیت امنیت غذایی برای کشور بر کسی پوشیده نیست. در سایه ی امنیت غذایی است که کشور می تواند به استقلال دست یابد و در جاده ی توسعه یافتگی گام بردارد. تمامی کشورهای توسعه یافته از جمله آمریکا، انگلیس، فرانسه، استرالیا و… در اولین گام با دستیابی به خودکفایی کشاورزی توانستند غذایی مردم و خیل عظیم کارگران فعال در بخش صنعت کشورشان را تامین کنند. کشور ایران تا قبل از اصلاحات ارضی دهه ی ۴۰ حکومت پهلوی، نه تنها از لحاظ تولید محصولات کشاورزی اساسی از جمله: گندم، برنج و… خودکفا بود بلکه در زمره ی کشورهای صادر کننده ی محصولات غذایی نیز به شمار می رفت. تاکید بر خودکفایی در کشاورزی همواره در کلام رهبران انقلاب اسلامی وجود داشته است. در همین رابطه حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی می فرمایند:« اگر کشاورزی صحیح در ایران به وجود آید ما در آینده یکی از صادرکنندگان مواد غذایی خواهیم بود. ما قبل از اصلاحات ارضی ساخته امریکا که ایران را دربست در اختیار امریکا قرار داد، یکی از صادرکنندگان مواد غذایی بودیم. ایران یکی از کشورهای نادری است که اگر اصول صحیح کشاورزی در آن پیاده شود، یکی دو استان آن اکثر مواد غذایی ایران را تأمین خواهد کرد( صحیفه امام، ج‏۵، ص: ۲۹۶)». این چنین جملاتی در کلام ولی فقیه زمان و رهبر کنونی انقلاب اسلامی حضرت آیت ا…خامنه ای نیز پیوسته وجود داشته و بر آن تاکید شده است. بیانات ایشان در مورد کشاورزی که می فرمایند:« در بخش کشاورزي و دامداري، که يکي از بخش‌هاي مهمّ ماست، اساس توجّه بايد به اين باشد که ما در محصولات اصليِ مصرفي کشور، به خودکفايي برسيم(بیانات در جمع مسئولان صنعتی, بازرگانی, تولیدی و اصناف ۸۰/۴/۱۰)»، تاکیدی است بر اهمیت بخش کشاورزی.

حال با توجه به اهمیت دستیابی به خودکفایی در استقلال کشور و تاکیدات رهبران انقلاب بر این امر، در دولت یازدهم شاهد دیدگاه هایی هستیم که نه تنها به دنبال دستیابی به خودکفایی نیستند بلکه دیدگاهی ضد توسعه ی کشاورزی دارند. جالبتر زمانی است که این حرف ها و سخنان بیشتر از زبان مسئولی در دولت کنونی زده می­شود که بیش از ۱۲سال، سکاندار وزارت کشاورزی کشور را در دست داشته است و بالاترین مسئول در حوزه ی کشاورزی کشور بوده است!!! دکتر عیسی کلانتری که در دولت یازدهم دارای پست هایی چون دبیری ستاد احیای دریاچه ارومیه و مشاور معاون اول ریئس جمهور در امور آب، کشاورزی و محیط زیست می باشد دارای نظراتی شاز در مورد کشاورزی است! جملاتی چون:

  • امروز صحبت از خودکفایی نادرست است. کشور کشاورزی نیستم. یعنی برای توسعه اقتصادی نباید روی کشاورزی برنامه ریزی کنیم(سخنرانی در بنیاد امور ایرانیان۹۴/۰۲/۰۷).
  • این‌که صحبت از خودکفایی غلات و پروتئین حیوانی می‌شود، حرف‌های غیرمنطقی و غیرعلمی است. خودکفایی در کالاهای اساسی امکان‌پذیر نیست. هر کسی هم بگوید من ایکس کالا را خودکفا می‌کنم، دروغ می‌گوید(خبرگزاری خبرآنلاین- ۹۳/۱۱/۰۶).
  • باید به دنبال راه‌حلی جایگزین برای تامین نیازهای غذایی کشور بود. درحال حاضر گزینه پیش رو، تجارت آزاد محصولات کشاورزی است(روزنامه دنیای اقتصاد- ۹۳/۴/۹).
  • اگر کشور ما روی کشاورزی متمرکز شود فقیر می‌شویم و منابع را از دست می‌دهیم چون ایران کشور کشاورزی نیست. راه توسعه کشور، راهی غیر از توسعه کشاورزی است(نشست هم‌اندیشی بررسی بحران آب – ۹۳/۵/۱۳).
  • نویسندگان سند[چشم انداز ۲۰ساله] توسعه کشاورزی از امکانات کشور بی خبرند(مصاحبه با سایت جماران، ۹۲/۰۸/۰۶).
  • ادامه تولید[کشاورزی] با وضعیت موجود یعنی نابودی کشور(مصاحبه با سایت جماران، ۹۲/۰۸/۰۶).
  • برای نوشتن برنامه ششم دوباره موضوع خودکفایی را به میان کشیدند که من برگشتم به آقای نوبخت گفتم تو را به دین و ایمانت بگو این مزخرفات را کنار بریزند( سخنرانی در بنیاد امور ایرانیان۹۴/۰۲/۰۷).

دکتر کلانتری در حالی در طی این چندسال به سخن پراکنی علیه کشاورزی پرداخته است که متخصصین حوزه ی کشاورزی و منابع طبیعی دیدگاه دیگری در این رابطه دارند:

دکتر پاپ­زن دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در رابطه با دیدگاه های دکتر عیسی کلانتری می گوید: من تعجب می کنم که چرا تا زمانی که مدیران و مسئولان ما در مصدر وزارت ، وکالت و مسئولیت هستند به فکر تدابیر تخصصی و تحلیل های اقتصادی و مفاهیمی همچون کشاورزی و توسعه ی پایدار نیستند، لیکن وقتی که به حاشیه می روند بسیاری از ایده های ناب و دست اول ارائه می کنند… آقای کلانتری ظاهراً فراموش کرده اند که در ده دوازده سال صدارت ایشان یکی از اصلی ترین راهبردها و حتی شعار وزارت مذکور بحث “خودکفائی گندم ” بود!… متاسفانه همه ی مشکلات امروز را در بخش کشاورزی به خشکسالی ها نسبت می دهیم، در حالی که بخش عمده ی بدبختی کشاورزی، میراث نامدیریتی مدیران ما بوده و آقای کلانتری هم سهم عمده ای در این قضیه دارند( پایگاه خبری دیدبان یادگاری های فرهنگی و طبیعی ایران، ۹۴/۱۱/۱۱).

دکتر کلانتری در حالی بر بحث کم آبی و بی آبی در کشور تاکید می کند و بیان می دارد که با وضعیت موجود باید۷۰% مردم ایران کشور را ترک کنند(پایگاه خبری تحلیلی امید، ۹۳/۰۲/۰۷) که دکتر مخدوم استاد دانشگاه تهران و از بزرگان علم ارزیابی اثرات محیط زیست ایران در رابطه با کم آبی کشور گفته است: من حاضرم قسم بخورم که ما مشکل کمبود آب نداریم، ما مشکل مدیریت آب داریم( خبرگزاری عیارآنلاین، ۹۳/۱۲/۰۹).

همچنین دکتر شیخی اقتصاددان و عضو سابق هیئت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در پاسخ به استدلال‌های غیرعلمی دکتر کلانتری درباره اجرای طرح “نکاشت” در زمین های زراعی حوزه ی دریاچه ارومیه گفته اند: اگر روش سنتی به روش نوین آبیاری تبدیل شود با کاهش ۶۰ درصدی در میزان برداشت آب از منابع ۶.۹ درصد نیز از میزان تبخیر کاسته می‌شود(خبرگزاری نسیم۹۳/۰۹/۰۳).

گفته های دکتر کلانتری موجب واکنش وزرای اسبق کشاورزی کشور نیز شده است به گونه ای که دکتر زالی وزیر کشاورزی سال های ۶۸-۱۳۶۴کشور در این رابطه در مصاحبه با خبرگزاری نسیم(۹۴/۰۲/۰۹) گفت:…این گونه صحبت ها علاوه بر ضربه به بخش کشاورزی به بخش های دیگر هم ضربه وارد می کند… آقای کلانتری حرف درستی نزده اند و باید به بعد دیگر قضیه هم نگاه می کردند زیرا کشاورزی ما باید به سمت علمی شدن و انتقال فناوری ها حرکت کند.

آقای مهندس اسکندری وزیر جهادکشاورزی دولت نهم نیز ضمن انتقاد از طرح نکاشت که چندماه پیش توسط برخی از مسئولیت دولت از جمله دکتر کلانتری مطرح شده بود در مصاحبه با خبرگزاری دانشجو(۹۳/۱۲/۱۰) بیان داشتند: من طرح نکاشت را خیانت به کشور می‌دانم. درست است که کشور ما در منطقه خشک قرار دارد، اما از نظر علمی می‌توانیم با تدوین الگوی کشت این مشکلات را حل کنیم. باز هم تأکید می‌کنم، کمبود آب دلیل خوبی برای نکاشتن نیست.

همچنین دکتر خلیلیان وزیر جهاد کشاورزی دولت دهم با انتقاد از اظهارنظرها و اقدامات دکتر کلانتری، اظهار داشت: این که کشاورزی را به دلیل کمبود آب محدود کنیم، یک بحث انحرافی بوده و خیانت به کشور، مردم و کشاورزان ایران به شمار می رود….بخشی از مشکلاتی که ما الان داریم، به این دلیل بوده است که افرادی که بیش از یک دهه در راس دستگاههای تولیدی بودند ضعیف عمل کردند(خبرگزاری نسیم، ۹۴/۰۲/۱۰).

حال با توجه به نکات گفته شده باید این سوالات را مطرح کرد که وزیر کشاورزی دو دوره ی دولت سازندگی و دولت اول اصلاحات که بیش از ۱۲سال وزارت وزارتخانه ی مهمی چون کشاورزی را بر عهده داشته است آیا خود را در مورد وضعیت نامطلوب کشاورزی کشور مقصر می داند یا خیر و آیا حاضر است مسئولیت نابسامانی های بخش کشاورزی را به عهده گیرد؟! زیرا هر چه باشد عیسی کلانتری به اندازه ی یک سوم عمر ۳۶ ساله ی انقلاب اسلامی مسئولیت کشاورزی کشور را به عهده داشته است و بیش از هر وزیر دیگری در این پست مسئول بوده است، آن هم در برهه ی حساس و طلایی پس از جنگ تحمیلی که سنگ بنای اولیه ی برنامه ریزی کشور و برنامه های ۵ساله ی توسعه ی کشور گذاشته شد.

به نظر می رسد دکتر عیسی کلانتری در رابطه با مشکلات کشاورزی کشور و بحث دستیابی به خودکفایی در محصولات کشاورزی به جای مدیریت مشکلات به دنبال پاک کردن صورت مسئله است! با وجود چنین دیدگاه های در میان مسئولین دولت یازدهم باید به نظاره نشست و دید که دولت یازدهم در رابطه با حمایت از بخش کشاورزی و خودکفایی در محصولات اساسی کشاورزی به کدامین سو خواهد رفت…

علیرضا رحیمی/ کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی- توسعه کشاورزی دانشگاه تهران